Schijnconstructies in arbeidsverhoudingen zijn in Europa lastig aan te pakken, maar soms boekt vakbond een succes.

SECTION: Economie & Politiek; Blz. 8 | LENGTH: 937 woorden | FOTO: Maarten Hartman

Vrachtwagenchauffeur Roy is er nooit geweest, toch werkt hij formeel voor een Cypriotisch uitzendbureau. ,,Ik weet niet eens waar dat eiland ligt.”

‘Hij zei: als je zonder werk komt te zitten, meld je maar bij mij.” Roy, die niet herkenbaar op de foto wil en zijn achternaam niet wil noemen, herinnerde zich de uitspraak van een kennis, voor wie hij wel eens gewerkt had. Dat was afgelopen najaar toen hij na drie tijdelijke contracten op straat kwam te staan.

Roy’s werkgever had, net als veel andere Nederlandse transportbedrijven, last van de moordende concurrentie uit Midden- en Oost-Europa, waar de lonen veel lager liggen. Voor Roy en vier collega’s was geen werk meer. En dus meldde Roy zich bij die kennis. “Hij had wel werk, maar dan moest het via Cyprus, zei hij. Dat vond ik gek, maar ik zou 2.500 euro netto krijgen.”

Roy kwam in dienst van het Cypriotische uitzendbureau AFMB dat volgens de Kamer van Koophandel wordt bestuurd door de Nederlanders Ad van Laak uit Dordrecht en Rob van Gessel uit Vuren.

Wat dat betekent voor zijn recht op een uitkering bij werkloosheid, voor zijn pensioen of voor het vangnet bij arbeidsongeschiktheid, is Roy volslagen onduidelijk. Hij is daar in Nederland niet langer voor verzekerd. De nieuwe werkgever van Roy draagt voortaan sociale premies af op Cyprus, waar de sociale zekerheid een stuk goedkoper is. Het is precies de reden dat AFMB Cyprus als standplaats heeft gekozen, blijkt uit documentatie van het bedrijf waarmee opdrachtgevers in het internationaal transport worden geworven.

“Uw personeel via een Cypriotisch contract onderbrengen bij de Cypriotische sociale zekerheid biedt een uitgelezen kans om geld te besparen”, luidt de wervende tekst van AFMB. “Lagere kosten voor werkgevers bij hetzelfde nettoloon”, dat kan AFMB regelen door gebruik te maken van Europese regelgeving.

Of de ‘Cyprusroute’ ook gunstiger uitpakt voor Roy, is de vraag. Wie in het buitenland werkt, bouwt een AOW-gat op, heeft geen recht op hypotheekrenteaftrek en valt niet onder de Nederlandse aanvullende bedrijfspensioenregelingen.

Voorlichting over zijn nieuwe rechten op Cyprus kreeg Roy niet. Ook ontving hij in drie maanden nog geen enkel loonstrookje. “Als ik naar Cyprus bel, krijg ik een dame aan de lijn die nauwelijks Nederlands spreekt.” Roy heeft inmiddels, op aanraden van zijn vakbond FNV Bondgenoten, ontslag genomen.

AFMB, dat niet bereikbaar was voor commentaar, is geen onbekende in de transportsector. Zowel FNV Bondgenoten als werkgeversorganisatie Transport en Logistiek Nederland (TLN) hekelen de werkwijze van het uitzendbureau. Dat zou slim gebruikmaken van nieuwe Europese regels, waarvan de implicaties nog onontgonnen juridisch terrein zijn.

De regels moeten voorkomen dat EU-burgers die in een andere lidstaat werken dan waar ze wonen, dubbel verzekerd zijn. Voor EU-burgers die in meerdere landen werken, zoals vrachtwagenchauffeurs, gelden speciale regels. Maar volgens critici werken die regels misbruik in de hand.

FNV Bondgenoten vermoedt dat AFMB een brievenbusmaatschappij is, waarbij de sociale verzekering van de werknemers aan een puur administratieve onderneming is gekoppeld. Dat zou betekenen dat de constructie illegaal is en Roy met terugwerkende kracht gewoon in Nederland verzekerd is.

Maar de Sociale Verzekeringsbank (SVB), die hierop in Nederland toe moet zien, doet niets, stellen de bonden. Volgens een woordvoerder zijn de ,,onderzoeksmogelijkheden en -bevoegdheden” van de organisatie ,,beperkt”. Wel doet de SVB inmiddels onderzoek naar eventuele misstanden en dringt het er bij het ministerie van Sociale Zaken op aan om ,,het proces te versnellen” in diplomatiek overleg met Cyprus.

Maar Cyprus geldt als belastingparadijs en heeft er volgens fiscale experts geen belang bij om de brievenbusmaatschappijen aan te pakken. Sterker nog: ze vormen een bron van inkomsten voor het eiland.

Het gevolg is volgens bestuurder Edwin Atema van FNV Bondgenoten dat ,,slechtere arbeidsvoorwaarden uit de uithoeken van Europa in Nederland worden geïmporteerd.” Hij vreest voor het ,,sociale lek” in de regelgeving. ,,Wat bedoeld is voor uitzonderlijke gevallen, wordt straks de norm. Daar zijn wij tegen.”

De werkgeversorganisatie TLN acht die vrees ongegrond. “Dit komt op heel kleine schaal voor. Veel bedrijven die door dit soort bedrijfjes worden benaderd, vermoeden dat het geen zuivere koffie is. Ook al is formeel nog onduidelijk of het legaal is of niet: wij raden ze het ook af.”

Belastingexpert Luydert Smit van KPMG verbaast het niet dat Nederlandse instanties weinig werk maken van handhaving. ,,Het economisch belang is eenvoudigweg te gering”. Niettemin heeft minister Lodewijk Asscher (Sociale Zaken, PvdA) beloofd voor 1 mei voorstellen te zullen doen om dit soort constructies aan te pakken. Een jaar geleden riep een breed gedragen motie van CDA-Kamerlid Eddy van Hijum daar ook al toe op. Alleen de VVD stemde toen tegen. Toenmalig minister van Sociale Zaken Henk Kamp (VVD) gaf aan nauwelijks uitvoering te kunnen geven aan die motie.

Loonverschil

Vrachtwagenchauffeur Roy krijgt naar eigen zeggen een basisloon van 2.500 euro netto. Loonoverzichten van AFMB, die door deze krant zijn ingezien, koppelen dat bedrag aan een bruto salaris van 2.828 euro. Roy draagt dus circa 12 procent aan sociale premies af. In Nederland komt 2.500 euro netto overeen met een brutoloon van 3.750 euro. Daarover betaalt de werkgever 30 procent aan premies, inclusief die voor pensioen. Roy kost de werkgever vervolgens 4.875 euro. AFMB rekent voor Roy 3.578 euro. Via de Cyprusroute is hij 26 procent goedkoper.